خطر سیلاب در یک قدمی مسجد تاریخی شیرخان
آثارنیوز: از گیلان مسجد تاریخی شیرخان در روستای ییلاقی آق اولر، نزدیک به رودخانه کرگانرود قرار دارد. این بنای دوره قاجار در سال ۱۳۷۹ در لیست آثار ملی ثبت شده است. سیل تیرماه ۱۳۹۹ و تیر ماه امسال، بستر رود را شسته و مسیر رود به مسجد نزدیک شده است؛ اهالی می گویند فرو ریختن این بنای تاریخی دور از انتظار نیست.
«اولین بار نیست که رودخانه طغیان می کند. نخستین بار هم نیست که سیلاب ارتفاعات، در پایین دست خرابی به بار می آورد؛ تیرماه سال ۹۹ که سیل آمد، ۳خانه روستایی کاملا تخریب شد، به چند خانه هم صدمه زد. یکی از زنان روستا که می خواست از خانه فرار کند، متاسفانه گرفتار سیلاب شد و فوت کرد. دفعه قبل، سیل گل و لای بالادست کوه را شست و با خود تا نزدیک دیوار مسجد آورد. دیواره رودخانه هم به قدری شسته شد که مسیر رودخانه به مسجد نزدیک شده است. اما این دفعه فرق دارد، خاک منطقه سست شده، آنقدر در ییلاق ویلا ساخته اند و درختان را از بین برده اند که با یک باران، سیل مزارع روستا را خراب می کند. دفعه قبل که سیل آمد باید دیواره رودخانه را سنگ چینی می کردند که نشد. بازان سیل آسای دیگری ببارد، خطر جدی مسجد را دنبال می کند.»
یکی از اهالی روستای «آق اِولَر» گلایه می کند از این که چگونه در ۲۰ سال گذشته با مجوزهای بی حساب و کتاب به غیربومی ها مجوز ساخت ویلا داده اند. انگار «نئودی» قدیم، شهرک جدیدی شده است. روستای ییلاقی «آق اولر» واقع در شهرستان تالش، باآنکه قدمتی هزاران ساله از قوم تالش دارد، اما از دوره قاجار رونق بیشتری گرفت. از وقتی سردار امجد، خان تالش، کاخ تابستانی خویش را در این ییلاق ساخت، ساکنان قدیمی روستا ناچار شدند، خانه های مسکونی خویش را در پایین دست و نزدیک به رودخانه بسازند. خانه هایی با معماری بومی و دیوارهایی که با مخلوط آهک و خاک سفید منطقه گل مالی می شد بنابراین به این روستا «آق اولر» می گویند. به علت همجواری با استان اردبیل، ساکنان این ییلاق از مهاجران ترک هم هستند. وقتی ترک تبارها به روستای «نئودی» آمدند، نام روستا را آق اولر نهادند یعنی روستایی با خانه های سفید. (آق در زبان ترکی به مفهوم سفید است)
حالا روستاهای ییلاقی آق اولر، مریان، دیزگاه، رفندونگاه و... در تابستان ها پذیرای گردشگران و کسانی است که برای خود ویلا ساخته اند و برای فرار از گرما و شرجی جلگه گیلان به این ییلاق پناه می برند و همین ویلاسازی و تخریب طبیعت، بلای جان ساکنان دائمی روستاهای مذکور شده است. نئودی درست در بین دره کرگانرود و نزدیک به رودخانه بزرگ کرگانرود قرار گرفته است. رودخانه ای که با سیل ۹۹، از بستر خود تغییر جهت داده و به مسجد تاریخی روستا نزدیک و نزدیکتر می شود.
یکی از زنان روستا، سیل سال ۹۹ را به یاد دارد و بنا به عقیده ای که دارد، می گوید: دفعه قبل، سیل هرچه گل و لای بود به طرف مسجد آورد ولی به لطف خانه خدا، گل و لای پشت دیوار مسجد ماند و جلوتر نرفت. او شنیده است که «شیرخان» نامی که از منسوبان سردار امجد(خان تالش در اواخر دوره قاجار) بوده و صاحب فرزندی نمی شد، خانه اش را وقف مسجد و حسینه محله می کند.
«شیرخان»، سالهاست به رحمت خدا رفته است ولی خانه اش هرسال بخصوص در دهه محرم، شاهد حضور عزاداران حسینی است. اهالی این روستا که ترکیب جمعیتی ترک و تالش هستند، هرسال مراسم «تشت گذاری» را به یاد سقای دشت کربلا در همین مسجد برگزار می کنند. هنوز تشت مسی، پشت پنجره مسجد هست، اهالی روستای نئودی درآستانه محرم در مسجد جمع می شوند، داخل تشت مسی آب می ریزند و شمع روشن می کنند و مراسم با یاد شهدای دشت کربلا شروع می شود. تشت مسی بر دوش عزاداران از مسجد بیرون می آید و عزادارن در حیاط و محله ادامه خواهد یافت.
مسجد شیرخان، معماری بومی آق اولر را دارد. حالا سقف بنا با حلب پوشیده شده است ولی در گذشته با لته های چوب پوشانده شده بود. روی دیوارهایی که با کاه گل پوشانده شده، یک لایه گل سفید پوشانده اند و روی این پوشش گچی بخصوص در ضلع غربی، قرنیس های گچی با تزئینات خاصی دیده می شود. تزئینات گل و بوته و اشکال هندسی قرینه و تکرار شونده دارد که در بعضی از قسمت ها فروریخته است. تمام بنا بر یک کرسی بلند ساخته شده و در ضلع جنوبی ایوانی کشیده با ستون های چوبی دارد. مسجد دو راه پله دارد که با یک ایوان کشیده و با ستون های چوبی ساده به طبقه دوم می رسد. نرده های تالار، چوب های باریک ضرب دری دارد که آفتاب تند ییلاق، رنگ فیروزه ای آنرا برده است.
دو سالن بزرگ حسینیه، که با یک در چوبی با طاق هلالی از هم جدا شده، نشان داده است که مراسم های جداگانه برای زنان و مردان در این حسینیه برگزار می گردد. در ضلع شمالی سالن جنوبی، تصویر «شیرخان»، بانی حسینیه در قابی از خاطره در خانه اش نظاره گر مردم است. مسجد حیاط بزرگ جنوبی دارد که با درختان بلند و تنومند پوشیده شده است. درب بنا آهنی است؛ کرسی بلند بنا، محل انبار هیزمی است که به نظر می آید بخاری هیزمی مسجد را در زمستان ها، گرم نگه می دارد.
حالا ۴سال بعد از سیل ویرانگر سال ۹۹، تیرماه سال جاری باردیگر تندآب در ییلاق دیزگاه و مریان و آق اولر، راه روستایی را می بندد و سیلاب کوه های فاقد پوشش گیاهی را شسته و هرچه گل و لای است به پایین دست آورده است. به قول اهالی، دیواره رودخانه به قدری شسته شده و تغییر مسیر داده است که به دور نیست زودی شاهد صدمه جدی مسجدی تاریخی خواهیم بود. مسجدی که در لیست آثار ملی ثبت شده است. خانه مسکونی «شیرخان» که به نیت مسجد و حسینیه وقف اهالی آق اولر شد، به شماره ۳۳۶۶ و در تاریخ ۱۳۷۹/۱۲/۲۵ در لیست بناهای میراثی کشور به ثبت رسیده است و اگر مسجد فروبریزد، وعده های مسؤلان برای احیای باردیگر، «نوشدارو بعد از مرگ سهراب» خواهد بود.
منبع: آثارنیوز
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب