به گزارش آثارنیوز به نقل از مهر، «ارز مسافرتی» از آن دسته ارزهایی است كه حرف و حدیث پشت سرش زیاد است. هر بار هم دستخوش تغییر می گردد یك بار به هر توریست خروجی دو هزار تا ارز به نرخ دولتی می دهند و یك بار كاملا آن را حذف می كنند بار دیگر در یك سال ۱۵ بخشنامه می دهند تا روال عرضه آن را تغییر دهند یك بار دیگر كاری به آن ندارند چون نرخ دولتی و ریالی آن خیلی با هم تفاوتی نمی نماید. در این میان تنها گردشگران و مسافران خروجی از كشور هستند كه باید هر روز بخشنامه های بانكی را چك كنند و بپرسند كه امروز ارز مسافرتی می توانند بگیرند یا نه؟! نخستین بار در تیر ماه سال ۱۳۶۴ بود كه هیأت وزیران وقت، ۳۰۰ دلار ارز مسافرتی برای یك بار در سال را به تصویب رساند. شرایط آن هم به این صورت بود كه ارز پرداختی به هر جلد گذرنامه ( دسته جمعی یا منفرد) در هر سال ۳۰۰ دلار بود كه ۵۰ دلار آن به صورت نقد و معادل ۲۵۰ دلار ارز كشور مورد نظرمسافر به صورت چك مسافرتی ( تراولر چك) قابل پرداخت در همان كشور پرداخت می شد. مبنای پرداخت ارز به هر جلد گذرنامه هم گذشت یك سال تمام از تاریخ خروج قبلی تعیین شده بود. تا پیش از سال ۹۰ سهمیه ارز مسافرتی برای گردشگران خروجی از كشور دو هزار دلار بود كه این رقم برای سالهای بعد هر بار كاهش پیدا كرد. در دی ماه سال ۹۰ بانك مركزی در بخشنامه ای به بانكها، سهمیه ارز مسافرتی در بخش هوایی به ازای هر نفر را از ۲۰۰۰ به ۱۰۰۰ دلار كاهش داد و اعلام نمود كه فروش ارز مسافرتی برای هریك از مسافران هوایی به مقصد تمام كشورها ( به استثناء عراق و سوریه كه ۴۰۰ دلار است) به میزان ۱۰۰۰ دلار یا معادل آن به سایر ارزها و فروش ارز مسافرتی به مسافرین زمینی، ریلی و دریایی كلیه كشورها به میزان ۴۰۰ دلار یا معادل آن به سایر ارزها است. ضمناً در كلیه موارد فوق، فروش ارز مسافرتی به نرخ بازار فرعی و یكبار در سال صورت می گیرد، سال ۹۰ یكی از بی ثبات ترین سالها در مبحث سیاستهای ارزی بود چون بانك مركزی در این سال بارها و بارها بخشنامه ارزی جدید صادر می كرد و تنها در یك سال ۱۵ بخشنامه متفاوت و بعضاً متناقض در باره ارز مسافرتی صادر شد. در سال ۹۱ هم این تغییرات كم نبود. در فروردین ماه همین سال بود كه بانك مركزی لیستی از كشورهایی كه مقصد مسافران بودند را اعلام نمود و اظهار داشت كه به مسافران تركیه، تركمنستان، كویت، قطر، بحرین و عمان هزار دلار برای سفرهای هوایی و به مسافران آذربایجان، ارمنستان، پاكستان، افغانستان، امارات متحده عربی و لبنان ۴۰۰ دلار و برای سایر كشورها ۱۵۰۰ دلار ارز مسافرتی تعلق می گیرد. این شرایط برای مسافرانی كه با استفاده از مسیرهای زمینی ریلی و یا دریایی مسافرت می كردند هم متفاوت بود. در اردیبهشت سال ۹۱ نرخ فروش ارز مسافرتی به هریك از مسافران هوایی یك بار در سال و به میزان یك هزار دلار و یا معادل آن به سایر ارزها به نرخ رسمی در آن زمان بود.
ارز مسافرتی برای كشورهای مختلف هزار دلار و یا معادل آن به سایر ارزها بود كه یك بار در سال داده می شد اما برای كشورهای آذربایجان، ارمنستان، پاكستان، افغانستان، امارات متحده عربی، تركیه، لبنان، تایلند، گرجستان، قبرس، تاجیكستان، تركمنستان، مالدیو، اندونزی، مالزی، فیلیپین، سنگاپور و چین ارز مسافرتی تعلق گرفته ۴۰۰ دلار و یا معادل آن به سایر ارزها بود و برای زائران عتبات هم ۲۰۰ دلار و برای زائران سوریه و عربستان بابت عمره مفرده ۴۰۰ دلار یا معادل آن تعلق می گرفت. در دوم مهر ۹۱ بانك مركزی با همكاری وزارت صنعت، معدن و تجارت مركز مبادلات ارزی را راه اندازی نمود. در گام اول نرخ ارز حدود ۲۴۵۰تومان قیمت گذاری شد. در آن روز فاصله چندانی بین نرخ مبادله ای و بازار وجود نداشت اما بتدریج این فاصله بیشتر شد. در آبان ماه سال ۹۱ شرایط جدیدی برای پرداخت ۳۰۰ دلار ارز مسافرتی اعلام گردید. صمد كریمی سخنگوی مركز مبادلات ارزی با اشاره به اینكه تمامی مسافران تنها برای یك بار در سال می توانند از ۳۰۰ دلار ارز مسافرتی بهره مند شوند، اظهار داشت كه اولویت بندی برای اختصاص ارز به مسافران كشوری خاص در كار نیست. در سال ۹۳ هم مسافران همان ۳۰۰ دلار را برای سفرهای خود از بانك های عامل دریافت می كردند و برای آن هم می بایست بلیت سفر هوایی شان را به بانك نشان می دادند. در طول این مدت بارها نحوه عرضه ارز مسافرتی تغییر نمود از كم و زیاد شدن آن تا بانك های عاملی كه معرفی می شدند و یا حضوری و اینترنتی شدن نحوه خریدش و یا اینكه هر بار گفتند مسافران بروند آن طرف گیت فرودگاه یا در بانك خریداری كنند و یا از صرافی ها بگیرند. در سال ۹۵ هم كه اعلام گردید باید برای گرفتن ارز مسافرتی در فرودگاه های بین المللی، اصل و كپی گذرنامه، بلیت با مهر آژانس، عوارض خروج از كشور، ویزا، فرم درخواست ارز، مبلغ ریالی و رسید پرداخت برای دریافت ارز ارائه نمود. شهریور ماه سال ۹۶ تصمیم بانك مركزی این بود كه ارز مسافرتی از لیست دریافت كنندگان ارز دولتی، حذف شد. از آن به بعد مسافران باید تمامی ارز مورد نیاز خویش را با استفاده از بازار آزاد و البته بانك ها تامین می كردند. این شرایط ادامه داشت تا اینكه اوایل سال ۹۷ گفتند كه مسافران به مقاصد كشورهای مشترك المنافع ۵۰۰ دلار یا یورو می گیرند و مسافران به سایر كشورها غیر از عراق و عربستان هزار دلار آن هم هر سال تنها یك بار. برای این منظور هم باید تمام مدارك مورد نیاز به شعب بانك های عامل در فرودگاه امام خمینی تحویل داده می شد همچون عوارض خروج از كشور ۲۲۰ هزار تومانی. در این روزها التهابات ارزی در كشور به نقطه اوج خود رسیده بود. دلار به شدت گران شده بود و فاصله بین ارز دولتی كه مسافران می گرفتند تا ارزی كه در بازار آزاد فروخته می شد بسیار زیاد بود بنابراین بعضی از افراد سفرهایی را رفتند كه هیچ ضرورتی نداشت و تنها برای گرفتن ارز دولتی و فروش آن در بازار آزاد، مبادرت به سفر می كردند و این گونه بود كه موجی از مسافران چند ساعته به كشورهای مختلف جهان در ایران به وجود آمد. مسافرانی كه بلیط رفت و برگشت شان در یك روز بود و به محض ورود به كشور مقصد آماده پرواز برگشت می شدند. حالا چند ماهی بیشتر از این شرایط نگذشته كه از امروز ۱۶ مرداد ماه اختصاص ارز مسافرتی به هر مسافر خروجی كلا حذف شد و تا روز گذشته هر كسی كه مدارك سفرش را به بانك ها می داد می توانست حواله ارزی بگیرد تا هر زمان از كشور خارج می شود، آن را از فرودگاههای بین المللی دریافت كند ولی از امروز دیگر بانك ها هیچ مدركی را قبول نمی كنند. گزارش میدانی خبرنگار مهر از بانك ها نشان داده است كه عرضه این ارز به صورت قطعی از امروز آخر پذیرفته است و این شاید پایانی برای ۳۰ سال عرضه تسهیلات دولت به گردشگران ایرانی برای خروج از كشور است. روزهای آینده نشان خواهد داد كه واكنش بازار گردشگری خروجی از كشور به این تصمیم چه خواهد بود؟