پایدار تا پای دار
آثارنیوز: ایسنا/آذربایجان شرقی دار را با پرچم دولت روس تزیین كرده بودند و ششصد ˮسالداتˮ روس برای به دار آویختن «ثقة الاسلام» و همراهانش در میدان مشق تبریز صف بسته بودند.
روزگار سیاهی بود، مجلس توسط محمد علی میرزا به توپ بسته شده بود و اعتراض برخی از مشروطه خواستار به سركردگی ثقة الاسلام، شاه را دست به دامان روس ها كرده و اینگونه بود كه تبریز در 23 آذر ماه 1290 توسط قوای روس محاصره شد.
روسها از همان بدو ورود، آغاز به بدرفتاری با مردم تبریز كردند و با افزایش فشار قوای روس، 40 تن از مجاهدان به سمت دولت عثمانی رفتند، اما «ثقة الاسلام» با وجود فشارها، قرار را بر فرار ترجیح داد و معتقد بود مجتهد باید سنبل شجاعت باشد، حتی اگر ماندن به قیمت جانش تمام شود، میماند، میرزا تسلیم نشد، او حاضر نبود پای نامهای را كه در آن نوشته شده بود «مشروطه چی ها آغازگر جنگ هستند» را امضا كند، مُهرش را هم شكست تا پس از مرگش، كسی نتواند از آن سو استفاده نماید و تا پای دار، پایداری كرد.
دهم دی ماه 1290 هجری شمسی مصادف با ظهر عاشورا 1330 هجری قمری، هشت نفر از عالمان و مبارزان مشروطه كه مخالف حضور قوای روس در تبریز بودند، به دار آویخته شدند.
یك پژوهشگر مسائل تاریخی با اشاره به حوادث دی ماه 1290 تبریز و به دار آویخته شدن چند تن از عالمان و بزرگان تبریز به دست قوای اجنبی روس در میدان مشق تبریز (دانشسرای كنونی) به ایسنا می گوید: دولت روس برای ترساندن تبریزی ها و جلوگیری از قیام از هشتم دی ماه آغاز به اعدام بزرگان و مجاهدان تبریز همچون ثقة الاسلام، صادق الملك، پسران علی موسیو، ضیاءالعلما و دایی او كرد. مستندات نشان میدهد كه روس ها پس از اعدام های روز عاشورا هم به كارشان ادامه داده و آغاز به شناسایی بزرگان و عوامل موثر در جریان انقلاب مشروطه یا انجمن تبریز كردند.
كریم میمنت نژاد در این خصوص بیان می كند: به اعتقاد من از مدت ها قبل برای شناسایی و بررسی میزان نفوذ این افراد كار كرده بودند و این برنامه برای از كار انداختن موتور محركه انقلاب تبریز، پس از انتخاب «میلر» بعنوان كنسول روسیه اجرا شد.
وی می گوید: اعدامی های ظهر عاشورای 1330 هجری قمری، یك روز قبل یعنی در روز تاسوعا دستگیر شده و در بازداشت موقت در باغشمال تبریز به سر می بردند، بی نتیجه بودن تلاش قوای روس برای گرفتن تاییدیه از دستگیرشدگان به اعدام ظهر عاشورا انجامید.
این تبریز پژوه بیان می كند: برخلاف برخی نقل ها از این واقعه در خصوص اعدام مجاهدان مشروطه در مقابل چشمان عزاداران، اعدامی ها با حضور 600 نفر از نیروهای نظامی روسیه در میدان مشق تبریز كه در آن برهه دروازه و دیوار داشت، به دار آویخته شدند و مردم پس از وقوع حادثه در محل تجمع كردند و شاهد خود واقعه اعدام نبودند. تصویر معروف موجود از این واقعه، بعد از وقوع حادثه ثبت شده است.
او می گوید: چند ساعت بعد از اتمام واقعه، درها به روی مردم باز شده و پیكر به دار آویخته شدگان بعد از شكسته شدن مقاومت روس ها پایین كشیده و پیكر تعداد زیادی از آنها در جوار مقبره امام زاده سید حمزه (ع) دفن شد.
او با اشاره به اینكه با عنایت به اهمیت موضوع، قوای روس از انتقام تبریزی ها مطمئن بودند، می افزاید: اعدام مجاهدان و بزرگان پس از ظهر عاشورا هم ادامه پیدا كرد و نزدیك به 53 نفر از بزرگان تبریز در فاصله دو ماه بعد از واقعه عاشورای 1330 به دار آویخته شدند، این ها كسانی بودند كه بعد از انتصاب «صمد خان شجاع الدوله» بعنوان حاكم تبریز، برخلاف كسانی كه به دولت عثمانی پناهنده شدند، فرار نكردند، معتقد هستم كسانی كه غریبانه و بطور فجیعی جانشان را از دست دادند، باید عزیز شمرده شوند و این در حالیست كه شاید ما حتی نامشان را هم نمیدانیم.
وی می گوید: ثقة الاسلام گفته بود كه «اگر من هم فرار كنم، میر فتاح دوم خواهم بود»، بدین جهت او هم ماندن را ترجیح داد، - «میر فتاح» یك روحانی در زمان عباس میرزا بود كه دروازه های تبریز را در جنگ میان ایران و روس به روی نظامیان روس باز كرد - ثقة الاسلام ماند و مردم را با اجانب روس تنها نگذاشت.
بر اساس این گزارش، محل دقیق به دارآویخته شدن میرزا علی تبریزی ملقب به ثقة الاسلام و همراهانش، سربازخانه تبریز (سالن اجتماعات ساختمان دانشسرا) است، بی توجهی به تاریخ در این میدان هم به چشم می خورد؛ چونكه هیچ خبری از نماد این واقعه یا عالمانی كه در عاشورای 1330 قمری در نزدیكی میدان دانشسرا به دار آویخته شدند، نیست.
گفته میشود، دانشگاه هنر موظف به ارائه طرحی به این منظور شامل یادمان ها، نقش برجسته ها و تندیس این واقعه شده است و با عنایت به قرار گیری محل دقیق این واقعه در ایستگاه مترو كنونی، ارگان های متولی منتظر اتمام عملیات ایستگاه مترو و نصب یادمان هستند.
جا دارد كه ارگانهای متولی، محل شهادت شهدای این واقعه را كه طبق مستندات تاریخی، میدان های تبریز بوده است، شناسایی كرده و یاد و نام آنها را با تندیس یا نمادی زنده نگه دارند.
مسجدی تحت عنوان «مسجد ثقة الاسلام» در جوار مسجد صاحب الامر تبریز واقع شده است كه این مسجد در جوار مسجد سلطنتی شاه طهماسب صفوی واقع در میدان صاحب الامر تبریز واقع بوده و توسط «میرزا شفیع» پدر بزرگ ثقة الاسلام تاسیس شده است، این مسجد در ابتدا به مسجد «شیخیان» معروف بوده و پدر بزرگ، پدر و خود ثقة الاسلام در آن نماز می خوانده اند.
هر چند نام ثقة الاسلام در سر درب این مسجد به چشم می خورد، اما نام آن در لیست آثار تغییر پیدا كرده است.
مزار این مجاهد هم كه از معدود مزارهای باقی مانده از آن دوره است، در وضعیت مناسبی قرار نداشته و با اجرای طرح توسعه مقبره الشعرا حصاركشی شده است، اما هنوز خبری از مرمت آن نبوده و راه برای ثبت تصاویر بسته بود.
خانه این عالم دینی در خیابان چایكنار تبریز، درخلال مقبره الشعرا و میدان صاحب الامر قرار دارد و در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع: آثارنیوز
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب